در این مقاله قرار است به تعریف انواع اقسام کلام بپردازیم:
کلام به دو قسمت شعر و نثر تقسیم می‌شود. نثر زمانی به وجود می‌آید که کلمات و جملات به هم بچسبند و در نتیجه یک نوشته را تشکیل دهند، بنابراین لغت نثر یا چانه پراکندگی و پراکندن معنی می‌دهد. در اصطلاح ادبیات، نَثر به سخنی گفته می‌شود که به رعایت وزن و قافیه پای‌بند نیست.. شعر به سخنی گفته می‌شود که شاعر از طریق خیال، احساسات و عواطف خود را بازگو می‌کند؛ یعنی شاعر برای اینکه بتواند این کار را انجام دهد، کلام خود را از طریق وزن و قافیه زیبا می‌کند. بنابراین فرق بین شعر و نثر در این است که نویسنده در نوشتار یا نثر به دنبال اطلاع رسانی است اما شاعر در شعر به دنبال احساسات است.
حالا باتوجه به تعریف نظم و نثر جای دارد به اقسام کلام پرداخته شود.
۱) داستان:
داستان به نوشته‌ای گفته می‌شود که اصل تشکیل دهنده آن خیال باشد مثل قصه، رُمانس، داستان کوتاه و رمان (برای مطالعه بیشتر به مقاله نگاهی دیگر به ادبیات داستانی معاصر مراجعه شود). داستان می‌تواند هم حالت شعر داشته باشد و هم حالت نثر. داستانهایی که حالت شعر دارند مانند: داستان‌های شاهنامه فردوسی، داستان‌های عاشقانه خسرو و شیرین یا لیلی و مجنون نظامی و…
داستان چه حالت نثر و چه در حالت شعر ویژگی‌هایی دارد که این ویژگی‌ها اجزای اصلی آنها محسوب می‌شوند مانند: پیرنگ، شخصیت، حقیقت مانندی، درونمایه، موضوع، زاویه دید، صحنه، گفتگو، فضا، سبک و لحن (برای مطالعه بیشتر به مقاله عناصر داستان مراجعه شود ). یعنی برای نوشتن یک داستان تمام ویژگی‌های نام برده شده مورد استفاده قرار می‌گیرد و نویسنده وقتی می‌تواند داستان بنویسد که این ویژگی‌ها را در نوشته‌اش به کار ببرد.
۲) نثر ادبی:
نثر ادبی به متن‌هایی گفته می‌شود که نویسنده از آرایه‌های ادبی برای تزئین متن استفاده کرده باشد. همانطور که پیش از این نیز گفته شد نثر به سخنی ساده گفته می‌شود که از وزن و قافیه خالی باشد، درحالیکه شعر سخنی وزن دار است که شاعر در آن به وسیله خیال، عواطف و احساسات خود را بازگو می‌کند. شعر به دو بخش سنتی و نو تقسیم می‌شود. شعر سنتی به کلامی گفته می‌شود که وزن و قافیه داشته باشد و در دو مصرع که مجموع آن یک بیت باشد بنشیند. شعر سنتی دارای قالب‌هایی چون مثنوی، قصیده، غزل، رباعی، دوبیتی و… میباشد. مثلا قالب شاهنامه فردوسی یا خمسه نظامی مثنوی، قالب دیوان حافظ غزل یا دیوان خیام رباعی است که همگی قالب‌های شعر سنتی میباشد اما بعداز ظهور نیما یوشیج شعر فارسی وارد مرحله جدیدی شد که کلام از قید و بند قالب شعر سنتی که همانا وجود وزن و قافیه در قالب سنتی بود آزاد شد، درواقع در شعر نو به جای بیت، بند به کار می‌رود و شاعر هرجا که احساس کرد می‌تواند از قافیه استفاده کند. قالب‌های شعر نو مانند: نیمایی، سپید، موج نو و… بیشتر شاعران معاصر از این قالب‌ها برای سرودن شعرهای خود استفاده کرده‌اند مانند نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو و…
اگر نویسنده بخواهد کلامی ادبی بنویسد که در آن ویژگی خیال بیانگر عواطف و احساساتسش باشد، نوشته او نثر ادبی خواهد بود. نثر ادبی شامل دلنوشته‌های ادبی، شعری که به حالت نثر درآمده باشد یا توصیف یک مفهوم به صورت ادبی میباشد. برخی از نثر ادبی نویسان دوره اسلامی عبارتنداز: سعدی با گلستان، نجم‌الدین رازی با مرصاد‌العباد، رشید‌الدین مِیبُدی با کشف‌الاسرار و….
تفاوت داستان و نثر ادبی در این است که برای نوشتن داستان باید از عناصر آن استفاده کرد و اینکه داستان به نسبت طولانی‌تر از نثر ادبی است. به عبارت دیگر متنی که از عناصر داستان تشکیل شده باشد زیر مجموعه متن‌های داستانی قرار می‌گیرد؛ درحالیکه نثر ادبی این عناصر را ندارد. نثر ادبی همان کلام منظوم یا شعر است منتهی این کلام وزن دار از قالب و وزن شعر سنتی خارج شده و از هم پاشیده شده است یعنی نثر ادبی همان ویژگی‌های شعر یا کلام منظوم را که شامل وزن، قافیه، احساسات و عواطف و خیال می‌شود را دارد اما این سخن به جای قالب سنتی شعر در قالب نو یا آزاد نشسته است. این نکته را هم باید گفت که نثر ادبی کوتاه‌تر و خلاصه‌تر از داستان است یعنی دارای ایجاز میباشد.
۳) طنز ادبی:
طنز به نوشته‌هایی گفته می‌شود که نویسنده در آن اشتباهات یا رفتارهای زشت انسان‌ها و همچنین فسادهای اخلاقی و اجتماعی را به زبان خنده دار یا کنایه دار می‌نویسد. در ادبیات فارسی بزرگانی هستند که برای اینکه بتوانند مشکلات اجتماعی را بگویند از زبان طنز استفاده می‌کرده‌اند مانند عبید زاکانی ایرج میرزا، دهخدا و…
بنابراین باتوجه به تعریف طنز ادبی می‌توان گفت که داستانهایی که به صورت طنز نوشته و باعث خنده خواننده می‌شوند، می‌توان آنها را در ردیف طنز ادبی قرار داد؛ با این شرط که نویسنده در اینگونه نثرها علاوه‌بر خلاقیت، از کلمات و اصطلاحات طنز و عامیانه، کوچک نمایی یا بزرگ نمایی یک حادثه یا یک مفهوم هم استفاده کند.
۴) مقاله:
مقاله به نوشته‌ای کوتاه گفته می‌شود که تعداد صفحات آن حدود یک تا سی صفحه باشد و نویسنده در آن یافته‌ها و تجربه‌های خود را درباره یک موضوع به بحث می‌گذارد. مقاله چند نوع است مانند: مقاله آموزشی، مقاله ترویجی، مقاله توصیفی، مقاله توضیحی-تفسیری، مقاله روایی و…
مقاله یک موضوع دارد که نویسنده در آن با استفاده از شاهد مثال‌ها به دنبال ثابت کردن یک مفهوم است. مقاله‌هایی که برای مجله داستان نویس نوجوان نوشته می‌شوند از نوع مقاله‌های آموزشی هستند؛ چراکه هدف آنها آموزش و یاد دادن مفهومی به خواننده است.
برای ارسال نوشته از طریق لینک رو به رو اقدام کنید: ارسال نوشته جدید
تهیه شده در هیئت تحریریه داستان نویس نوجوان
نویسنده و گردآورنده: گلناز تقوائی
حق نشر این مقاله برای داستان نویس نوجوان محفوظ میباشد.
